(tiếp theo phần 1C – chiến tranh Lạnh (Đông-Tây))

Liên Bang Xô Viết

Sự tan rã của Liên bang Xô viết hay Liên Xô tan rã là quá trình tan rã nội bộ của Liên bang Xô viết bắt đầu từ những năm đầu của thập niên 1980 với sự gia tăng tình trạng bất ổn trong các quốc gia cộng hòa thành viên và kết thúc vào ngày 26 tháng 12 năm 1991, khi nhà nước Liên Xô chính thức kết thúc sự tồn tại bởi quyết định của Hội đồng tối cao Xô viết sau Hòa ước Belavezha. Hòa ước được ký kết vào ngày 8 tháng 12 năm 1991 bởi Tổng thống Nga Boris Nikolayevich Yeltsin, Tổng thống Ukraina Leonid Makarovich Kravchuk và Chủ tịch Quốc hội Belarus Stanislav Shushkevich về việc giải thể Liên Xô và thành lập SNG (Cộng đồng các quốc gia độc lập). Hiệp ước được ký tại khu nghỉ dưỡng Viskuli trong Vườn quốc gia Belovezha, Belarus. Tuyên bố số 142-H của Hội đồng tối cao Xô viết dẫn tới việc những nước cộng hòa thành viên trong liên bang Xô viết hoàn toàn được độc lập, đánh dấu sự tan rã của Liên Xô.

Tuyên bố số 142-H của Hội đồng tối cao Xô viết đã thừa nhận quyền độc lập của các quốc gia cộng hòa cựu Xô viết và tạo ra Cộng đồng các quốc gia độc lập. Tổng thống Liên Xô Mikhail Sergeyevich Gorbachyov, vị lãnh đạo thứ 8 và cuối cùng của Liên Xô đã từ chức và tuyên bố chức vụ của ông không còn được kế nhiệm nữa, sau đó bàn giao vali chứa Mật mã kích hoạt tên lửa hạt nhân chiến lược tới Tổng thống đầu tiên của Nga là Boris Nikolaevich Yeltsin. Vào lúc 7:32 tối ngày 25 tháng 12.1991, quốc kỳ Liên Xô được hạ xuống từ nóc điện Kremlin và thay thế bởi quốc kỳ Nga, lá cờ được dùng từ đế quốc Nga trước cách mạng 1917.

Trước đó, từ tháng 8 tới tháng 10, tất cả các nước cộng hòa, bao gồm bản thân Nga đã ly khai khỏi Liên Xô hoặc ít nhất là tuyên bố bãi ước Hiệp ước thành lập Liên bang Xô viết. Một tuần trước khi tan rã chính thức, 11 nước cộng hòa đã ký Nghị định thư Alma-Ata chính thức thành lập CIS và tuyên bố rằng Liên Xô đã chấm dứt sự tồn tại. Cách mạng 1989 và sự tan rã của Liên Xô cũng đánh dấu sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh với phần thắng thuộc về các quốc gia phương Tây theo chủ nghĩa tư bản do Hoa Kỳ dẫn đầu.

Năm 1993, trong quá trình của khủng hoảng hiến pháp thì tổng thống Nga Boris Nikolaevich Yeltsin đã ra sắc lệnh bãi bỏ các Xô viết, bắt đầu bằng việc giải tán Đại hội Đại biểu Nhân dân và Xô viết Tối cao, sau đó là các Xô viết ở mọi cấp.

Trong thời gian sau này, một số cơ quan đại biểu dân cử của một vài khu vực và một số tổ chức thị chính cũng được gọi là Xô viết, nhưng nó chỉ là việc đặt tên theo truyền thống và không có gì giống với các Xô viết trước đây.

Một số cựu quốc gia cộng hòa Xô viết vẫn giữ quan hệ gần gũi với Nga và đã thành lập những tổ chức đa phương như CIS, Cộng đồng kinh tế Á Âu, Liên bang quốc gia (Union State), Eurasian Customs Union và Eurasian Economic Union để nâng cao kinh tế và hợp tác an ninh. Còn những quốc gia cộng hòa Xô viết ở vùng Baltic đã gia nhập Liên minh châu Âu và NATO.

Vào nửa đêm ngày 29.3.2004, Ngoại trưởng Mỹ Collin Powell nhận biên bản phê chuẩn các điều lệ gia nhập NATO của các nước khối Warszawa cũ gồm Bulgaria, Romania, Slovakia và Slovenia, và các nước vùng Baltic thuộc Liên Xô trước đây gồm Latvia, Litva, Estonia chính thức được công nhận là thành viên của khối NATO (Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, được ký kết vào ngày 4 tháng 4 năm 1949 bao gồm Mỹ, Canada và một số nước ở châu Âu (các nước 2 bên bờ Đại Tây Dương). Với mục đích là để ngăn chặn sự phát triển ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản và Liên Xô lúc đó đang trên đà phát triển rất mạnh ở châu Âu. Chỉ riêng Phần Lan là quốc gia trung lập.

Chiến tranh thế giới lần 1 (1914-1918), lần 2 (1939-1945), cuộc chiến tranh “Lạnh” rồi Liên bang Xô viết tan rã khi “Bức Tường Berlin” chính thức sụp đổ trong đêm thứ Năm ngày 9 tháng 11.1989, sau hơn 28 năm. Có phải đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến chiến tranh hiện nay tại Ukraine …???

Trần Hoa, biên soạn từ nhiều nguồn tài liệu trên net

(còn tiếp)